De Minister van Onderwijs roept op tot meer samenwerking en regie op het onderwijsaanbod, mede in het licht van de Wet Internationalisering in Balans, bezuinigingen en dalende studentenaantallen. Een belangrijk moment voor universiteitsbestuurders om zich te herbezinnen op hun keuzes rondom het onderwijsportfolio.
Turner voorziet haar relaties van tijdige, nieuwe en relevante inzichten voor haar markten en de strategie-executie vraagstukken die daar spelen. Dit blog is onderdeel van een reeks over Portfoliomanagement, door Jasper Engelbert, Tjalle Hoekstra, Nicolai Manie en Caecilia Moerdijk, strategie-executie experts in het Onderwijs van Turner.
Samen werken aan portfoliomanagement in het onderwijs:
- De Wet internationalisering in balans (WIB), bezuinigingen en demografische krimp dwingen universiteiten hun onderwijsportfolio strategisch te herijken.
- Een landelijk strategisch onderwijsportfolio is een complex spel van geven en nemen.
- Besluiten worden vaak genomen op basis van kwalitatieve argumenten, in plaats van op data en integrale analyse.
- Wat nodig is: een datagedreven, integraal perspectief op het totale onderwijsaanbod om zo het stelsel als geheel te versterken.
De Minister van Onderwijs roept onderwijsinstellingen op tot meer samenwerking en regie op het onderwijsaanbod in Nederland. Deze oproep is onlosmakelijk verbonden met de aankondiging van de Wet internationalisering in balans (WIB), de reeds aangekondigde bezuinigingen, en de huidige krimp van de studenteninstroom. Een belangrijk moment voor universiteitsbestuurders om stil te staan bij de vraag: hoe maken wij als instellingsbestuur keuzes rondom ons onderwijsportfolio?
Internationalisering in balans wordt onderwijsportfolio in balans
De oorsprong van de WIiB ligt in het oplossen van huisvestingsproblematiek in een aantal studentensteden met beperkte huisvestingsmogelijkheden en het behoud van de Nederlandse taal in het onderwijs. In z’n huidige vorm beperkt de wet zich echter niet tot die problematiek. De wet richt zich ook op de wildgroei aan opleidingen en leidt zo tot discussie over hoe daar in gesnoeid moet worden. Want dat snoeien nodig is, lijkt duidelijk. Naast de WIiB drukken (1) de demografische trend die leidt tot krimpende studentaantallen, (2) de bezuinigingen die de financiële druk verder opvoeren, en (3) de vraagtekens rond de doelmatigheid van opleidingen zwaar op de instellingen – en het systeem als geheel.
Dat leidt tot de vraag of het huidige landelijke onderwijsaanbod wel in stand gehouden kan worden. Binnen mbo, hbo maar ook zeker in het wetenschappelijk onderwijs. In de universitaire wereld speelt de vraag hoe het onderwijsportfolio herijkt kan worden zonder de waarde van het totale Nederlandse hoger onderwijs en onderzoek te beschadigen.
Strategisch portfoliomanagement: sturen met hoofd en hart
Aan een universiteit lijkt het een gegeven dat het onderwijsportfolio almaar uitdijt. Zelden wordt er een opleiding stopgezet en ieder jaar komen er wel nieuwe bachelors en masters bij. Dat gebeurt overigens vaak volgens hetzelfde stramien: hoogleraar/vakgroep/faculteit ziet kansen voor een interessante opleiding; het CvB wordt overtuigd; de universiteitsraad stemt in (soms met wat terecht gemor); er wordt een aanvraag ingediend bij het CDHO.
Onderdeel van die aanvraag is een arbeidsmarktanalyse om te bezien of de nieuwe opleiding wel voldoet aan de marktvraag. Naast die doelmatigheidstoets voeren universiteiten zelf vaak ook een interne analyse uit om het risico op kannibalisering te reduceren. Als instelling wil je uiteraard geen bachelor starten die de helft van de instroom van een andere bachelor opeet. Dat is strategisch portfoliomanagement light. Light omdat deze afweging veelal geschiedt op basis van kwalitatieve argumenten, beloftes en compromissen. En niet op basis van daadwerkelijke data over de performance van het gehele onderwijsportfolio, gedegen arbeidsmarktanalyses, of stresstesten die de druk van nieuwe opleidingen op bijv. medewerkers, de onderwijslogistiek of het in stand houden van de onderwijskwaliteit toetsen.
Terwijl: dit soort gegevens bestaan wel degelijk. En zouden een goede basis voor besluitvorming kunnen zijn. Waarom lijkt er dan sprake te zijn van terughoudendheid om strategische portfoliobeslissingen te baseren op data, en wordt het gesprek vooral gevoerd op basis van intuïtie? Intuïtief sturen leidt niet per definitie tot slechte beslissingen. Maar in een wereld waar de bekostiging terugloopt en je als instelling zuiniger moet omgaan met iedere euro die er binnenkomt, zou je verwachten dat de besluitvorming rondom opleidingen niet alleen het resultaat is van een akkoord dat tot stand komt tussen faculteit en CvB. Sterker nog: van een instelling die gerund wordt door wetenschappers, verwacht je juist meer datagedreven besluitvorming en dus strategische sturing die een stevig feitelijk fundament kent.
Lokale (sub)optimalisatie of landelijke balans?
Met het toenemende belang van leven lang ontwikkelen (LLO), is de kwestie rondom de uitbreiding van het onderwijsaanbod nog belangrijker dan voorheen. Hoe zorgen instellingen ervoor dat ze positie kiezen en nemen met hun opleidingsaanbod? Hoe zorgen ze ervoor dat dat op een verantwoorde, rendabele manier gebeurt? Dat vraagt om een strategie die de instelling in de kennismarkt positioneert met een goed gebalanceerde mix van regulier en LLO aanbod. Die strategie zou logischerwijs moeten voortvloeien uit het strategisch plan van de instelling. En inzicht in het landelijk opleidingsportfolio: als instelling zou het uitgangspunt moeten zijn om bij te dragen aan het Nederlandse onderwijsaanbod, niet om te kannibaliseren, dingen dubbel te doen of het wiel opnieuw uit te vinden.
UNL spoort de universiteiten inmiddels ook aan om nauwer samen te werken en de dialoog te voeren over een doelmatig en doeltreffend onderwijsaanbod. De waarde van het Nederlands wetenschappelijk onderwijs en onderzoek wordt immers bepaald door de hoge kwaliteit van het totaal. Ook de universiteiten zelf hebben de intentie uitgesproken om samen te komen tot een doelmatig onderwijsaanbod aan te bieden. Dat zorgt echter voor een extra dilemma voor universitair bestuurders: hoe zorg je dat je zowel intern als landelijk zorgt voor een gebalanceerd onderwijsaanbod? Alle bestuurders weten immers: dit is spel van geven en nemen, waarbij de winst voor eenieder het grootst is als er op het juiste moment een offer wordt gemaakt. En juist in een tijd van bezuinigingen is het – als eerste – maken van offers ten behoeve van het totaal geen populair instrument op de bestuurstafel.
Keuzes maken vraagt om instrumenten
De keuzes van bestuurders hebben verstrekkende gevolgen voor de doelmatigheid van het Nederlandse onderwijs in het algemeen, en de wetenschappelijke kennis- en innovatiekracht van Nederland in het bijzonder. Om strategische beslissingen te kunnen nemen, voldoet louter de bril van de eigen instelling niet; het vraagt om een integraal perspectief dat Nederland als kennisland beziet. Met een visie op wat goed, doelmatig en effectief onderwijs en onderzoek is voor Nederland als kennisland. En het vraagt logischerwijs om samenwerking met andere instellingen. Hoe bouw jij aan samenwerking? Hoe kweek jij onderling vertrouwen? Op basis van welke inzichten maak jij keuzes?
Portfoliomanagement
Onderwijsinstellingen staan voor grote uitdagingen: dalende studentenaantallen, bezuinigingen en een veranderende arbeidsmarkt. Professioneel portfoliomanagement helpt mbo-, hbo-instellingen en universiteiten om hun onderwijsportfolio om relevant te blijven en toekomstbestendig onderwijs te organiseren.
Optimaliseer uw onderwijsportfolio
Turner biedt verschillende mogelijkheden om instellingen gericht te ondersteunen in professioneel portfoliomanagement, passend bij specifieke wensen en uitdagingen.
- PROFOLIO:Een informatieproduct dat integraal inzicht biedt in de prestaties en relevantie van het onderwijsportfolio. Gebaseerd op >25 bronnen en benchmarks met vergelijkbare opleidingen. Dit leidt tot een objectief vertrekpunt voor een professioneel portfolioproces.
- Professionalisering van portfoliomanagement: Implementatie van een duurzaam proces voor portfolio-ontwikkeling, gebaseerd op samen ontwerpen, voordoen, samendoen en zelf doen.
- Strategische portfoliodialoog: Begeleiding van beslissers bij het stellen van prioriteiten in de doorontwikkeling van het onderwijsportfolio, op één dag.
- Prioritering van strategische opties: Analyse van portfolio-kansen en -uitdagingen zoals krimp en samenwerkingen, op basis van kwantitatieve en kwalitatieve inzichten. Met duidelijke opties voor interventies.
Op dinsdagmiddag 8 april 2025 organiseert Turner opnieuw de masterclass ‘integraal portfoliomanagement’. Speciaal voor bestuurders, directie en beleidsadviseurs van onderwijsinstellingen in het HBO en MBO. Meer informatie en aanmelden? Bekijk de pagina.
BLOG | Tijd om werk te maken van onderwijs portfoliomanagement
BLOG | Samen werken aan portfoliomanagement in het onderwijs
Meer weten over Turner Onderwijs?
Hoe dragen universiteiten, hogescholen en mbo-instellingen bij aan de door de maatschappij gevraagde talent- en kennisontwikkeling? Nu en in de toekomst.
Turner Onderwijshelpt professionals om het onderwijs naar een hoger plan te tillen.
Maak een afspraak
Wilt u meer informatie of een offerte op maat ontvangen? Vul het formulier in voor een vrijblijvende afspraak.
Nicolai Manie
Neem contact op »
Wilt u ook sneller verbeteren vernieuwen en innoveren?
Turner is hét organisatieadviesbureau gespecialiseerd in strategie-executie. Samen een nieuwe strategie realiseren, dat maken we waar. Turner wordt voor het vijfde jaar op rij door opdrachtgevers gezien als het beste strategisch adviesbureau van Nederland. Meer dan 4000 bestuurders en professionals deden mee aan het onderzoek van MT1000 waarbij Turner de hoogste waardering ontving voor strategie-advies, klantgerichtheid, excellente uitvoering en productleiderschap.
Lees hier meer over de resultaten die andere opdrachtgevers behaalden met hulp van Turner Strategie = Executie. Een afspraak maken? Neem contact met ons op.
Inzichten
Alle inzichten over het onderwijs van onze specialisten
Digital & Commercial excellence
LLO werkend krijgen? Zo pakt Talland College het aan
Hoe maak je LLO werkend binnen een fusieorganisatie met twee verschillende culturen en beperkte capaciteit? Talland College laat zien dat het kan – met een scherpe visie, duidelijke rolduidelijkheid en bestuurlijke regie op alle niveaus. Door het onderscheid tussen run en change vanaf het begin te maken, ontstonden focus, eigenaarschap en energie. Turner begeleidde het college bij visieontwikkeling, business- en transitieplan én de uitvoering. Het resultaat: een gedragen LLO-aanpak die stevig is verankerd in de organisatie én de regio.
Lees meer »
Blog
LLO werkend krijgen: van ambitie naar realisatie
Van strategie naar realisatie: zo krijgt LLO echt prioriteit. Leven Lang Ontwikkelen (LLO) staat op vrijwel elke strategische onderwijsagenda, maar verzandt vaak in goede bedoelingen zonder uitvoering. Zonder bestuurlijke keuzes, middelen en mandaat blijft het bij ambitie. In dit artikel laten we zien hoe instellingen LLO werkend krijgen: door focus, eigenaarschap en scherpe keuzes. Inclusief lessen uit de praktijk.
Lees meer »
Blog
Portfoliomanagement in het onderwijs: een complex proces in balans
Het onderwijsveld staat voor grote uitdagingen. Maatschappelijke en economische transities, de krimp van het aantal studenten en de bezuinigingen dwingen directeuren en bestuurders na te denken over de toekomst van hun instellingen. Met de masterclass Onderwijs Portfoliomanagement biedt Turner een platform voor gesprek en verbinding en een gezamenlijk startpunt voor strategie-executie van het onderwijsportfoliomanagement.
Lees meer »
Digital & Commercial excellence
ROCvA-F
Hoe breng je beweging in digitalisering binnen een complex georganiseerde onderwijsorganisatie? Bij ROCvA-F, een instelling met 39.000 mbo-studenten, 4.000 vo-leerlingen plus een groot aantal cursisten in het LLO- en contractonderwijs, lukte dat met een slimme en pragmatische aanpak: een ‘0.7-versie’ van onderwijs-ICT beleidsprincipes en een leidraad voor applicatie-aanschaf. Doordacht voorwerk door een compacte projectgroep, met volop ruimte voor feedback en aanpassing. Turner begeleidde dit strategie-executietraject, dat leidde tot een breed gedragen koers, duidelijk eigenaarschap én concrete versnelling.
Lees meer »
Blog
Anticiperen in plaats van reageren
‘We maken pas op de plaats en gaan terug naar de basis’ – het klinkt logisch, maar betekent in de praktijk vaak het stilzetten van noodzakelijke veranderingen. In dit blog: waarom juist nú investeren in bedrijfsvoering loont om onderwijs en onderzoek te versterken.
Lees meer »
Blog
Aanbod in balans: een landelijk onderwijsportfolio
Landelijk onderwijsportfolio: De Minister van Onderwijs roept onderwijsinstellingen op tot meer samenwerking en regie op het onderwijsaanbod in Nederland. Deze oproep is onlosmakelijk verbonden met de aankondiging van de Wet Internationalisering in Balans (WIiB), de reeds aangekondigde bezuinigingen, en de huidige krimp van de studenteninstroom.
Lees meer »
Onderwijs
De Vier Windstreken
“Oog voor ieder kind” is het motto van De Vier Windstreken, een groep basisscholen in Zuid Holland. Turner spreekt met voorzitter College van Bestuur Diana Lorier-Kooi over het besturen van het verander- en verbetertraject van De Vier Windstreken. Door oog voor alle stakeholders en continu werken aan alle elementen ontstaat duurzaam resultaat. ”Als leider wil je de omstandigheden creëren waarin de organisatie op zijn best kan ontwikkelen”.
Lees meer »
Onderwijs
Landstede MBO
‘Leven Lang Ontwikkelen is nu verankerd’. Landstede(tag) heeft Leven Lang Ontwikkelen (LLO) volledig geïntegreerd binnen het mbo. Met een scherpere visie, collectief eigenaarschap en een sterke executiecoalitie is LLO een vaste pijler binnen het onderwijs van Landstede en draagt het bij aan toekomstbestendig en wendbaar mbo.
Lees meer »
Meer opdrachten
Digital & Commercial excellence
LLO werkend krijgen? Zo pakt Talland College het aan
Hoe maak je LLO werkend binnen een fusieorganisatie met twee verschillende culturen en beperkte capaciteit? Talland College laat zien dat het kan – met een scherpe visie, duidelijke rolduidelijkheid en bestuurlijke regie op alle niveaus. Door het onderscheid tussen run en change vanaf het begin te maken, ontstonden focus, eigenaarschap en energie. Turner begeleidde het college bij visieontwikkeling, business- en transitieplan én de uitvoering. Het resultaat: een gedragen LLO-aanpak die stevig is verankerd in de organisatie én de regio.
Lees meer »
Digital & Commercial excellence
ROCvA-F
Hoe breng je beweging in digitalisering binnen een complex georganiseerde onderwijsorganisatie? Bij ROCvA-F, een instelling met 39.000 mbo-studenten, 4.000 vo-leerlingen plus een groot aantal cursisten in het LLO- en contractonderwijs, lukte dat met een slimme en pragmatische aanpak: een ‘0.7-versie’ van onderwijs-ICT beleidsprincipes en een leidraad voor applicatie-aanschaf. Doordacht voorwerk door een compacte projectgroep, met volop ruimte voor feedback en aanpassing. Turner begeleidde dit strategie-executietraject, dat leidde tot een breed gedragen koers, duidelijk eigenaarschap én concrete versnelling.
Lees meer »
Onderwijs
De Vier Windstreken
“Oog voor ieder kind” is het motto van De Vier Windstreken, een groep basisscholen in Zuid Holland. Turner spreekt met voorzitter College van Bestuur Diana Lorier-Kooi over het besturen van het verander- en verbetertraject van De Vier Windstreken. Door oog voor alle stakeholders en continu werken aan alle elementen ontstaat duurzaam resultaat. ”Als leider wil je de omstandigheden creëren waarin de organisatie op zijn best kan ontwikkelen”.
Lees meer »
Onderwijs
Landstede MBO
‘Leven Lang Ontwikkelen is nu verankerd’. Landstede(tag) heeft Leven Lang Ontwikkelen (LLO) volledig geïntegreerd binnen het mbo. Met een scherpere visie, collectief eigenaarschap en een sterke executiecoalitie is LLO een vaste pijler binnen het onderwijs van Landstede en draagt het bij aan toekomstbestendig en wendbaar mbo.
Lees meer »
Onderwijs
INNOVO
De totstandkoming van het nieuwe koersplan van basisscholenkoepelorganisatie INNOVO in Zuid- en Midden Limburg was een onorthodoxe exercitie. Door omstandigheden hadden de 43 aangesloten scholen recent nog een eigen schoolplan opgesteld. Met onderwijsadviseur Nicolai Manie van Turner als critical friend gingen Daniëlle Schaepkens en Hélène Bessems op zoek naar de rode draad in al die plannen. ‘Leerkrachten worden niet enthousiast van een koersplan, maar wel van wat het koersplan betekent voor hun leerlingen.’
Lees meer »
Onderwijs
Koning Willem I College
Hoezo zijn onderwijsinstellingen in de zomermaanden met vakantie? Een team van het Koning Willem I College en Turner werkte in de zomer van 2023 keihard aan een grote subsidieaanvraag voor Leven Lang Ontwikkelen (LLO). Begin juli vond de eerste sessie plaats en half oktober werd de aanvraag met succes ingeleverd: het KWIC kreeg de maximale subsidie van 2 miljoen euro toegekend vanuit de LLO-katalysator.
Lees meer »
Onderwijs
Firda
Dimphy Peters van Turner fungeerde twee periodes als interim directeur bij Het Friesland College, de mbo-instelling in Leeuwarden die na een recente fusie als Firda door het leven gaat. Ze werkte nauw samen met Carlo Segers, lid van het College van Bestuur, en raakte onder de indruk van de manier waarop hij leiding geeft. Segers: ‘Natuurlijk willen we vakmensen afleveren, maar we geven ze nog veel meer mee.’
Lees meer »
Onderwijs
Christelijke Onderwijs Groep
‘De koers neerzetten, kaders maken, medewerkers meenemen én de vaart erin houden’ – Cora Vinke, directeur van het Dulon College leidt een ambitieuze transformatie in het COG-mbo-onderwijs. Hierbij ligt de nadruk op flexibele leerpaden voor studenten om een eigen traject uit te stippelen.
Lees meer »
Onderwijs
Drie onderwijsinstellingen
Drie onderwijsinstellingen Context: Drie onderwijsinstellingen willen de mogelijkheid van verregaande samenwerking verkennen. Uitdaging: Instellingen hebben verschillende profielen, wat een eenvoudige fusie belemmert. Resultaten: Gezamenlijke visie
Lees meer »
Onderwijs
Friesland College & ROC Friese Poort Merger (Firda) Context: Twee ROC’s willen fuseren. Uitdaging: Het vinden van synergieën om het onderwijs in Friesland te versterken,
Lees meer »
Onderwijs
Centre of Expertise Green | Optimaliseren samenwerking
Centre of Expertise Green Optimaliseren samenwerking Context: Vier hogescholen werken samen in een expertisecentrum voor gezamenlijke onderzoeksprojecten (>8 mln jaarlijks budget). Uitdaging: Noodzaak om de
Lees meer »
Onderwijs
Onderwijs | Optimalisatie van Joint Venture
Onderwijs Optimalisatie van Joint Venture Context: Twee hogescholen die samenwerken in een gezamenlijk programma voor onderwijs en onderzoek. Uitdaging: Benutten van synergieën door veranderende prioriteiten
Lees meer »
Contact
We leren je graag kennen. Neem contact op voor een kennismaking.
Huize de Boom
Arnhemseweg 107
3832 GK Leusden
Telefoon: +31 (0)33 – 285 93 00
Email: info@turner.nl
ONZE MENSEN
Ontmoet onze Turners
BLIJF OP DE HOOGTE
